به پێی
بهڵگهمێژووییه سهلمێنراوهكان ناوچهی رۆژههڵاتی نێوهراست
یهكێك له ههوهڵین مزڵگهكانی گیرسانهوه و نیشتهجێ بوونی مرۆڤ بووه.
یهكهم جار لهو مهڵبهنده مرۆڤ ئاژهڵی كێوی دهستهمۆ
كردووه و ههر لهوێندهرێش دانهوێڵهی چاندووه.
دوای ئهم سهركهوتنانه و دۆزینهوهی شێوازێكی دیكهی ژیان جگه له راو،
ئهم مهڵبهندهی كردۆته لانكی شارستانییهت و
شارستانییهته مهزنهكانی وهك میسر،
سۆمهر، ئاشور و ماد، لهم مهڵبهنده
ژیاون و گهشهیان كردووه.
ههروهها ئهم مهڵبهنده شوێنی سهرههڵدانی دینهكانی زهردهشتی،
یههوودی، مهسیحی و
ئیسلام بووه.
بێگومان له رهوتی
زهماندا ئهم ناوچه بهپیت و بهرهكهته
دهستاودهستی زۆر كردووه و زۆر دهسهڵاتی جۆراوجۆری بهخۆیهوه دیوه،
كه هێندێكیان جێگیربوون و بهشێكیشیان توواونهوه و تێدا چوون.
ئهوهی راستی بێ ئهم مهڵبهنده و گهلانی
نیشتهجێی وێ تا رادهیهك دهگهڵ بیروباوهڕ و كهلهپووری نامۆ و جۆراوجۆر
راهاتوون و پێشینهی ئهوهیان ههیه كه دهگهڵ تێپهڕینی زهمان خۆیان
دهگهڵ بیروباوهره نوێیهكان رێكخهن و به ئهسپایی و به پێی توانایی و
بڕستیان رێ بۆ جێگیر بوونی دیارده نوێیهكان خۆش
كهن.
ههرچهند رهوتهكه
هێندێك خاو و لهسهرهخۆش بێ بهڵام جێگیربوونی
خاترجهمه. بۆ وێنه زهمانێك دینی زهردهشتی
دینی باڵادهستی ناوچهكه بوو، بهڵام دواتر
شوێنی خۆی دا به ئیسلامی عهرهب و بهره بهره دینی زهردهشتی تۆزی
فهرامۆشی لێنیشت، دیاره زهبروزهنگی ئیسلام و
تێپهرینی كاتیش هۆكارێكی گرینگ بوون بۆ كزولاواز بوونی زهردهشتی،
دیاره لهگهڵ ههموو ئهوانهش دینی زهردهشت ئێستاش له ناوچهكه
و جیهانیش دا لایهنگرو هۆگری ههیه.
سهبارهت به هاتنی نهتهوه جۆراوجۆرهكانیش دهتوانین ئاماژه به هێرشی
توركه رهگهز مهغولهكان له ژێر سهركردایهتی هۆلاكۆ و
چهنگیزخان بكهین كه له سنوورهكانی
هیند و چینهوه، له
دوو شهپۆلی جیاوازدا نزیكهی نۆسهد تا
ههزاروسهد ساڵ لهوه پێش هاتنه
مهڵبهندهكه. ئهم توركانه لهبهر ئهوهی
جگه له كولتووری مرۆڤكوژی و تاڵان و راو و ڕووت كولتووری دیكهیان نهبوو،
داب و نهریتی ئهم مهڵبهنده شوێنی لهسهر
دانان و كهوی كران و هێوڕ بوونهوه و فێری ژیانی شارستانی و نیشتهجێ بوون
كران و دینی ئیسلامیشیان وهك ئاینی خۆیان قهبوڵ كرد و پێنج سهد
ساڵیش تهنانهت بوونه خهلیفهی موسوڵمانانی جیهان.
عهرهبهكانیش دوای
ئهوهی محهمهدی كوری عهبدوڵای قورهیشی ئیسلامی بۆ هێنان،
دوای ماوهیهك لاساری و رانههاتن، سهرهنجام ملیان وهبهر نیری
ئیسلام داو و كاتێك دیتیان بهو ئامرازه نوێیه
دهسكهوتی باشتریان دهبێ، ملیان له بڵاو
كردنهوهی ئیسلامی عهرهبی نا و وهك
زهردهواڵهی هاروژاو به مهڵبهندهكهدا بڵاو بوونهوه
و ههموو ناوچهكهیان داگیر كرد و ئیسلامی خالیسی محهمهدی یان به
زهبری شمشێر به سهر گهلانی ناوچهكهدا سهپاند.
دیاره كورد به هۆی
ههڵكهوتی مهڵبهندهكهی لهزنجیره چیای زاگرۆس و
خۆڕاگری گهلهكهی درهنگتر له گهلانی دیكهی ناوچهكه ئیسلامی
بهسهردا سهپا.
ئهوانهی كوردستانیان دیوه بێشك لهسهر گرد و تهپۆلكه
و شاخهكانی، چاویان به شوێنی وا
كهوتووه كه پێیان دهڵێن: قیسن،
چاك و مهرقهد.
كهمتر گرد، چیا، شاخ و
تهپۆڵكه ههیه یهك دوو چاك و پیری لێ نهبێ،
ئهوانهش كاتێك مێژووهكهیان دهخوێنیهوه بۆت دهر دهكهوێ كه ئهم
ئیمامزاده و پیاوچاكانه ههر ئهو عهرهبه پیاو كوژانه بوون كه
سهردهمانێك بۆ بهرژهوهندی عهرهب و بڵاو كردنهوهی بیروباوهڕی
محهمهدی كوری عهبه عهرهب هاتوونه ناوچهكه
و به دهست نیشتمانپهروهرانی كورد سهكهت كراون.
دیاره عهرهب مافی خۆی بووه و ههیه
كه شانازی به ئیسلامهوه بكا چونكه ئهو عهرهبهی له لمی بیابان و
دڕوی وشتر خۆره و وشتر،
چیدی نهدیبوو له ناكاو ببووه خاوهنی بهههشتی سهر زهوی، ئهو
بهههشتهی به پێی قسهكانی پێغهمبهرهكهیان دهبوو چهرمهسهری و
كوێرهوهری ببینن و جینایهتی بێ ژومار بكهن و بۆی بكوژرێن تا له
دنیای دیكه بیگهنێ. ئهو عهرهبهی بۆ قومێك
ئاو دهبو رۆژه رێیهك بڕوا، هاتبووه شوێنێك كه
ههر دۆڵ و شیو و بهرقهدهی دهیان كانیاوی زوڵاڵ و ئاوی سارد و سازگاری لێ
بوو كه زمزم له حاندیان گنخاو بوو. ئیسلام لهم
ناوچهدا زیاتر له
ههزاروچوارسهت ساڵه ریشهی داكوتاوه و
ههڵقهندنی رهنگه كارێكی گران و درێژخایهن بێ،
بهڵام ههر دهبێ بكرێ. ئهم
گۆڕانكارییهش وهك ههموو گۆڕانكاریهكانی پێشوو پێویستی به كات ههیه.
دیاره به هۆی پێشكهوتنی عیلم و زانستهوه، پڕوپووچ و دواكهوتوویی
زووتر جێگای خۆی دهدا به دێموكراسی و مافی گهلان. بهرهی نوێ خهڵكی تێگهیشتوو
و لێزانی زۆره و زۆرن ئهوانهی هاتوونه سهر ئهو باوهڕهی كه
كلاسهكانی دهرسی سهردهم، به مهكتهبه
قورعانهكانی تاڵهبان و وههابیسم و شێعهگهری ناگۆرنهوه
و پێیان وایه ئیسلام له گونجاوترین شێوهدا دهتوانێ بخزێتهوه
قوژبنی مزگهوتهكان و دم له سیاسهت و ئهو
مهسهلانه نهدا كه رێگا چارهی بۆیان نییه و
تێیاندا دهستهوهستان ماوه. چیدی ناكرێ خهڵك
به دوو بهرهی كافر و موسوڵمان دابهش كرێ و بهو پێیهش ههڵسووكهوتیان
لهگهڵ بكرێ.
چیدی ناكرێ بۆ دابین
كردن بژێوی ژیان و ژینێكی ئینسانی كه دهكرێ ههر لهسهر ئهم دنیایه
وهگیركهوێ، وهعدهی بهههشتی دوای مردن بدهن
به خهڵك. ئهوهی ئهوان لهم دنیایه دهیدهن
به خهڵك ههر جهههنهمهكهیانه كه چیدی خهڵك تاقهتیان نهماوه و
ههر رۆژێكیان به دهست تاقمه ئیسلامیهكانهوه جهههندهمه.
سروهی ئازادی و دێموكراسی له رۆژههڵاتی ناوهراست ههڵیكردووه و
بهربهرهكانی له نێوان راستی و پڕوپووچ دا له ئێران،
عێراق، توركیه،
ئهفغانستان، سوریه وعهرهبستان،
به كورتی ههموو رۆژههڵاتی نێوهڕاست به
توندی دهستی پێكردووه.
رۆژانه شاهیدی تێكههڵچوونی جههل و نهزانی و
پێشكهوتوویی و دێموكراسین.
ئهوانهی پێیان وایه به كاری خۆكوژی و
خهڵكی بێتاوان كوشتن دهتوانن پێشی ئهم رهوته بگرن به
ههڵهچوون.
له رۆژههڵاتی
نێوهڕاست باهۆزی زانست و دێموكراسی ههڵیكردووه
و پوش و پهڵاش و قانگهلاشكهكانی پڕوپووچ و
نهزانی له شیو و دۆڵ و پهسیوان پهستاوتووه.
خۆری رزگاری دهدرهوشێتهوه و شهمشهمهكوێرهكانی ناوچهی
خزاندۆته كهلێن و قوژبن وتاریكی.
بێگومان بۆ سهركهوتنی ئهم رهوته دهبێ سرنج بدرێته دوو هێڵی هاوتهریب
كه ئهویش باری نالهباری ئابوری و فهرههنگی دواكهوتوویی ناوچهكهیه.
به بێ چارهسهری ئهم دوو نهخۆشیه ههوڵهكان ناگهنه ههواری
سهركهوتن. له ههمووی گرینگتر ئهوهیه كه
ئهم دیارده نوێیه به پێچهوانهی ئهوانی پێشوو له ئاسمان را نههاتووه
و دهسكردی ئینسانه و ههركات پێویست بێ دهكرێ ئاڵوگۆری تێدا بكرێ،
به بێ ئهوهی پێویست به هاتنی پێغهمبهر و شتی وا بێ.
بێشك خۆرێكخستن لهگهڵ ئهم رهوته نوێیه به پێچهوانهی ئهوانی
پێشووتر به قازانجی كورده و كوردیش دهبێ ئهم ههله به باشی
بقۆزێتهوه.
.12-11-03
|