15-12-2003 00:57

خوێنه ری به ڕیز

ڕۆژی 11 ی مانگی دیسامبر، له ڕ ی و ڕه سمێكی دیاری كراو دا، خه ڵاتی ئا شتی نۆ بێل درایه شیرین عبا دی. ناوبراو، وه ك كه سێكی سه ر به دار و ده سته ی ناسراو به ڕێفۆرم خوازان، له ئێران دا ما وه یه كه بۆته جێگای سرنجی مێدیای ڕۆژئاوا. بۆ من سه یر نی یه، كه بۆچی دنیای ڕۆژئاوا هێند ه باس له بابه تێكی تایبه ت ده كات، كه هیچ ده ردێك له هه زاران ده ردی گه لانی نێو ئێرانی به ڵا لێدراو كه م ناكاته وه. لێره دا تیشكه ده خه مه سه ر، ته نیا هه ڵوێستی كۆمه ڵێك لایه نی سیاسی، كه عبادی وه ك خه بات گێڕێكی مافی مرۆف ناو ده به ن و ه ك ئه وه ی ئیدی داستانی مافی مرۆڤ، له هه موو كه نده ڵان و گرفتێك رزگاری بووه. ئه و لایه ن و ڕێكخرا وه كوردیانه، له ڕۆژهه ڵاتی كوردستان هیچ پێویست نا كات بنه به شێكی بێ ده سه ڵات، له فه رهه نگی ڕاگه یاندن. خه ڵكانی دنیای ڕۆژئاوا، له داڕشته ی سیاسی و هێمنایه تی خۆیان دا، ههم خاوه نی ڕابردوویه كی دوور و درێژن و هه میش به به رنامه.

 له ڕۆژ ئاوای به ناو مانای سیاسی ووشه دا، ڕاگه یاندن له ڕواڵه ت دا شتێكی سه ربه خۆیه. ئه م ووته یه له سیاسه تی نێو خۆیی ووڵاته ڕۆژئاواییه كان دا ڕاسته، به ڵام كاتێك بابه تێكی وه ك ڕۆژهه ڵات دێته گۆڕێ، هه ر وا به سووك و هاسانی نه بڵاو ده بێته وه و نه باسیشی له سه ر ده كرێت. ئه م بابه ته، لێره دا جێگای باس نی یه و ته نانه ت نام هه وێت زۆر باسی ئه م خه ڵاته ش بكه م، كه دراوه به ژنێكی بڕوادار به كۆماری دژ به مافی مرۆڤ و گه لان. له م به ینه دا، ئه و ه ی گرینه و ده گه ڕێته و بۆ گه لی كورد، به تایبه ت له ڕۆژهه ڵاتی كوردستان دا زه ق كردنه وه ی كه سێك بوو، كه ته نانه ت ووشه یه كی بۆ كورد نه كردوه و ناشی كات. . .

شیرین عبادی، هه ر وه ك خۆی ده ڵێت: كه سێكی سیاسی نی یه و ته نانه ت تاكه ووشه یه كیشی سه باره ت به گه لانی زۆر لێكراوی نێو زیندانی ئێران دا، نه هێنا وه ته سه ر زمان. كاتێك مرۆف ئه و هه موو به یا ننامه ی ده فته ری سیاسی و بنكه و بنیا دی سه ر به م ڕێكخراوانه ده بینێت، كه باس له پیرۆزبایی كردن له خاتوو شیرین ده كه ن، سه ری سووڕ ده مێنێت. به تایبه ت ساتێك وه ك كوردێك، كه مێك ده ڕوانینه هه واری كوردایه تی و ناسنامه ی گه لی كورد، زیاتر باسه كه درێژه ده كێشێت.

 ئا خر ئه گه ر گه لی كورد، خاوه نی ناسنامه ی به هه وێن بووی كوردستانی بوون و كوردایه تی خۆی بایه، كه ی هه میشه له هه موو شا ییه ك دا و به زوڕنای هه ر لۆتی یه ك هه ڵد ه په رێت. هه ر وه ك تیپی گۆرانی بێژ و مۆسیقا ژه نی كامكار، له كاتی پێدرانی خه ڵات به شیر ین عبادی چۆن بوونه زووڕنا ژه نی نه ته وه یه ك، كه ده ستیان له چه وساند نه وه ی نه ته وه ی كورد دا هه بووه و مێژووش با شترین شایه ته. به ڵام كاتێك گه لێك مێژووی نه ته وه یه كی دیكه زیاتر له مێژووی وێرانی نه ته وه كه ی خۆی ده زانی، بێجگه له هه ناسه ی حه سره ت چیدیكه هه یه، كه باوه شێنی دڵی له كوڵی دایكی نیشتمان بكات. كاتێك ئه م تیپه سه ریان، له میر نشینی بارزانی دا و به ده یا ن هه زار دۆڵاریان خرایه گیرفان، پێم وابوو، ئه مانه هه رچی بێت قه یدی ناكا، چوونكه تۆزی ده هۆڵی كامكار ه كان و هه ڵسووڕانی كلكه ته شی خوری ڕستن هه ر له به شێكی كوردستان دایه و چاكه و خه راپه كه ی هه رچی یه ك بێت وا سه ری خۆمان ده گرێته وه و به س!

كز بوونی ناسنامه ی سیاسی كورد به گشتی ده ردێكه، كه زۆر له مێژه سواری شان و پێلی گه له كه مان بووه. له سه ر پێ هه ڵنه گرتنی ناسنامه ی سیاسی كورد، كورد به گشتی تاوانباره و هێزه سیاسی یه كانیش، له و نێو ه دا زیاتر تاوانبا رن. مه به ست له ناسنامه ی سیاسی گه لێك چی یه و چۆنه، كه هه تا ئێستا ش گه لی بێ به ختی كورد، له دنیای هه زاران گه لیی دا خاو ه نی ئه م ناسنامه یه نی یه؟ به كورتی و به گشتی ناسنامه ی سیاسی گه لێك نه خشه ی دۆست و دووژمنی داده ڕێژێت. پرسیار ی ساكار و پڕ له مانای فه لسه فی وه ك، ئێمه كێین و سه ر به چ نه ته وه یه كین ده هه ژێنێت؟ ئه گه ر نه ته وه یه كی سه ر به خۆیین، ڕه گ و ڕیشه مان به ره و كامه ده ربه ندی مێژوویی بوون ده باته وه؟ زمان و داب و نه ریتمان، له ڕێگای پێو ه ندی به رامبه ر، له گه ڵ گه لانی جیران و ته نانه ت سرووشتی ئا و و خاك دا، چۆن گه شه ی كردووه؟

به گوێره ی سرووشت و قۆناخی لێك جیاواز، گه لان ناسنامه ی جیاواز له گه ڵ یه كتریان هه یه. ناسنامه ی سیاسی، له و نووسراوه یه دا بۆیه كه ڵكی لێ وهرگیرێت، چوونكه ڕاست لایه نی لاوازی گه له كه مان ده خاته به ر چاو. واته هه ر كاتێك، تاكی كورد بیر له ناسنامه ی كه سایه تی خۆی ده كاته وه، به بێ جیاوازی له هه موو پارچه كانی كوردستان دا، له گه ڵ گیرو و گرفتی تایبه ت ڕووبه ڕو ده بێت. داستانی ئه م بێ سه ره تایی و كۆتایی یه، كێشه یه كه به درێژایی مێژووی گه له كه مان شكڵی گرتووه. نه بوونی قه وار ه یه كی سیاسی، كلتووری، ئایینی و ته نانه ت زمان بوونه ته نه خۆشی خوره، كه داری خه باتی گه لی كوردیان گه ند ه ڵ كردوه.

كاتێك باس، له ناسنامه ی سیاسی هاته گۆڕێت، باش وایه له ڕووناكایی ئه م ده سته واژ یه دا، چه ند پرسیارێك ئاراسته ی خوێنه ر بكرێت.

ئا یا كورد، له ڕوانگه ی ئه ندامانی خۆیه وه كوردستانی یه یا ئێرانی، توركی یه، سووری یه یا ن عێڕاقی؟

كاتێك كورد، وه ك نه ته وه یه كی سه به خۆ، حاشا له بوونی خۆی ده كات، له ئاستێكی گشتی دا چ وه ڵامێكی بۆ مێژوو پێ یه؟

ڕێكخراوه سیاسی یه كورد یه كان، له درووست كردنی ناسنامه ی كوردایه تی دا چ كارێكی گرینگیان كردوه؟

كورد، له درووست كردنی كه سانیك وه ك سه ر ۆك، له هه موو میژووی سه د ه ی 19 و 20 دا، كامه داری خه باتی ڕاسته قینه ی هێناوه ته به رهه م؟

كورد، له ئاستی ناسنامه ی تێكڕایی دا لاوازه و ئه مه ش ڕاسته، به ڵام ئا یا كام هێزی ڕێكخراوه یی له كوردستان دا، هه وڵی داوه به بێ هیچ جۆره مه به ستێكی ڕه ش له بیری كو ردستان، وه ك ووڵاتی دایك دابێت؟

له هه ر چوار پارچه ی كوردستان دا، چ چیرۆكێكی گه لی و گشتی هاتۆته كایه وه، كه ڕووناك كه ره وه ی ئاسۆی رزگاری بێت؟

به ڵی خوێنه ری به ڕێز،

له ووڵاتی كوردستان دا، ڕوون نی یه دۆست و دووژمن كامانه ن. ڕێكخراوه كوردیه كانی باشووروباكووری كورد ستان زۆر جار، له پێناوی داڕشتنی به رنامه ی كاریان، بێ ئه وه ی بزانن، بوونه ته دار ده ستی ده و ڵه ته داگیر كه ره كانی كوردستان. بۆ وینه، پاش سه ر هه ڵدا نی كورده كانی باشووری كوردستان له ساڵی 1991، دوو هێزی سه ره كی ئه م پارچه یه ی كوردستان، له ئاكامی نه بوونی به رنامه یه كی ڕاست و درووست شه ڕێكیان هه ڵایساند، كه جاشه تی له به ر ده م ڕێكخراوه كوردیه كان دا بێ مانا و بی عه یب كرد. له گه ڵ ئه م نه هامه تی یه ش، سه رۆكی خه یاڵی پارتی كرێكارانی به ناو كوردستان و كۆمه ڵێك كورد ده ستی دایه ئاژاوه نانه وه یه كی ئه و تۆ، كه بۆ درێژه پێدانیی ئه م ڕه وته، به غه یری جاشه تی هیچیان بۆ نه مایه وه.

 بڕوای وایه، كه ئه م ئه زموونه ده بێت، ببێت به ده رسی گشتی، هه تا داهاتووی كوردستان به دوور بێت، له و بازاڕه زێڕینگه ریه، كه سه ری چاره نووسی كوردی نه وی كرد. ئه م هه ڵانه ده بێت، ببنه به په ند و ده رسێك، كه جه م خه ڵكی كوردستان، له ئاستی داهاتوویی نه ته وه یی دا خۆی به به رپرسیار بزانێت.

ووشه ی سه ره تا و ده رمانی چاره سه ر، بۆ ده ست پێكردنی ئه م خه باته ئه وه یه، كه كورد له بیری داڕشته یه كی پته وی ناسنامه ی دابێت، كه به سه دانی وه ك مه سعوود، جه لال و ئووجالان، وه ك چۆن كڕنۆش بۆ ئاڵا ی داگیر كه ران ده به ن، ئا واش كڕنۆش به رن بۆ ئا و خاكی كوردستان. بوونی ناسنامه ی سیاسی، كۆمه ڵگای كورده واری ده باته قۆ ناغێكی ئه وتۆ، كه دووژمنانی داگیركه ریش حیسابی بۆ ده كه ن.

 كورد، هه میشه هاوار ده كا، كه ئێمه برای فارس و تورك و عه ڕه بین!! ئه من پێم وایه، ئه م ووتانه بۆگه ن بوون و داستانی شكستی خه باتی كورد، له پشتی كۆ مه ڵێك واتای بێ نیوه رۆكی وه ك ئه مانه دا شا ردراونه وه. ووته ی جوان و ئایینی وێڕای نه بوونی هه ستی بڕوا به خۆكردن، گه لی كوردی خستۆته بازنه ی تێكشكانه وه. ده رباز بوون، له بازنه ی ئه م تێك شكانه هه رگیز به درووشمی بێ نێوه رۆكی وه ك، بارزانی ڕووحی نه ته وه یی گه لی كورده، ئووجالان سه رۆكی كوردانه، تاڵه بانی سه رۆكی هه رێمه، مه سعوود سه رۆكی بێ هاوتایه و حیزبی دێموكڕاتیش ڕێبه ری جووڵا نه وه ی میللی دێموكڕاتیكی گه لی كورد له كوردستانی ئێرانه، ته نانه ت یه ك هه نگاویش به ره و پێش ناچێت. ئا خر هه ر ئه م درووشمانه بوون، كه ئێستا دووژمنایه تیان خستۆته نێو كوردی ئه م چوار پارچه یه و ویستی داگیر كه ره كانیش زیاتر چه سپاوه.

به بڕوای من ده رچوون، له بازنه ی بی ئێراده ی ته نیا و ته نیا به ڕاستكردنه وه ی هه ڵه كانی ڕابردوو ده كرێت. چوونكه دان هێنان به هه ڵه ی ڕابردوو، به مانای قبووڵ كردنی ڕاستی یه كانه و ئه مه ش بۆ درووست كردنی ناسنامه ی سیاسی كورد، به گشتی له ڕیزی هه ره پێشه وه دایه. ووته یه كی تایبه تی هه یه، كه باس له وه ده كات، كه كورد هه رگیز به ئا واتی ناگات، مه گه ر دان به ڕابردووی خۆی دابێنێت و سروودی ئه ی ڕه قیبی دڵدار بكاته، سه ڕ دیڕی تاكتیك و ستراتیژی خه باته ڕه واكه ی. له سروودی ئه ی ڕه قیب دا، زۆر به جوانی ئاما ژه به ئاڵای ناسنامه ی سیاسی كورد ه وه كراوه، به ڵا م هه یهات هێشتا بزوتنه وه ی به نا و سیاسی كورد، له ئاستی لێكدانه وه ی ئه م بابه تانه دا كڵۆله.

ئێمه كوردین، واته عه ڕب، تورك و فارس نیین. له به رامبه ر دا، ئه وانیش كورد نین و هه رگیز نابنه كوردیش. ئه وان به كورد ناڵین، نه ته وه و ئه گه ر له باشترین سات و كاتیش دا ده ڵێن: برای كورد، ئه مه به مانای ڕێز گرتنی سیاسی و ڕاسته قینه نی یه. ئێمه ش نابێت، ئه وان به برای خۆمان بزانین، واته ئێمه ی كورد، كه له ژێر چه پۆكی ئه و نه ته وانه دا ده ژین، هه رگیز بڕوایان پێ ناكه یین. ئه وان سه باره ت به هه ڵوێستی دووژمن كارانه یان، بێ یه ك و دوو، چوونه ته سه نگه ری به رامبه رمانه وه و ته نانه ت له كاتی هاوبیریش دا، ناوی خاك و ووڵاتی كورد ناهێنن. به مانای ته واوی ووشه، ئه وان دووژمنی گه لی كوردن و ده بێت، ئێمه ی كوردیش به بێ ترس، له بێ ده سه ڵاتیش دا ناسنامه ی سیاسی خۆمان، له سه ر بناخه ی دووژمن كاری ئه وانه وه دابنێین. كورد، هه میشه چاوی بڕیوه ته دنیای غه یبه وه، بۆ ئه وه ی هێزیكی كاریگه ر بێت و ڕزگاری كات. ئه و ساتانه ش كه كورد، تووشی ڕزگاری ده بێت، بڕوا ناكات و ناتوانێ هه زمی بكات، بۆیه پاش 13 ساڵ، كه باشووری كوردستان له هه وایه كی سه ربه خۆیانه دا بووه و هه یه، هێشتا هاتنی ڤڕۆكه یه كی نه فه ر هه ڵگر بۆ شاری هه ولێر، به داستانی مه م و زینی خانی داده نرێت!!

بۆ ئه وه ی، ڕێكخراوه سیاسی یه كورد یه كان، مۆسیقا ژه ن و گۆرانی بێژی كورد وێڕای نیگار كێش و باقی چین و تو ێژ ه كانی كۆمه ڵ نه كه ونه، داوی دنیای بێ گیان و ڕه شی مێد یای ڕۆژئا وایی و شیرین خانمی په روه رده بوو به شیری شا هه نشاهی و جۆش دراو به ئاوی ئاخوندیان، لێ نه بێته شێره ژنی ئازا و كۆڵ نه ده ر ی ڕێگای ئازادی و مافی مرۆف، وا باشه كۆمه ڵێك بابه تی به که ڵك سه باره ت به داڕشتنی ناسنامه ی گه له كه یان بخوێننه وه. ئاخر ئه گه ر هێزه سیاسی یه كوردیه كان وه ك خه ڵكی ئاسای دابنیشن تا ڕۆژی ڕاپه ڕینی گشتی وه ك خۆر ی به یانی سه ر له كه ل ده ربێنێت، ئێدی ئه مه ته نیا ناوی گه وره و شا ری وێرانه، كه بزوتنه وه ی سیاسی كورد له پاشكۆی خۆیدا هه ڵی گرتووه.

13. 12. 2003