لةذيَر رؤشنايي ئامانجةكاني يةكيَتي خويَندكارو لاواني ثاريَزطاراني كوردستان

سامي ستار - بةشي سيَيةم

10-09-2003 00:46

شةشةم:ـ

ثاراستني مافي خويَندكاراني كةمة نةتةوةييةكاني كوردستان بؤ خويَندن بةزماني زطماكي خؤيان. لةديَرزةمانةوة و لة نيَو طةلي كورددا ضةندين كةمينة نةتةوةي جياواز هةن و لةسةر لاثةرِة زيَرِينةكاني ميَذووي طةلةكةشماندا شان بة شاني نةتةوةي كورد تالَي و شيرينيان ضةشتووة لة ثيَناو بة ديهيَناني ئازادي و سةرفرازيدا، لة بةرامبةر دوذمناني طةل و نيشتمانيشدا قوربانيان داوةو هاوسةنطةري ويةكريزييان لةطةلَ كورددا ثتةو و تؤكمة بووة تا ئيَستاش ئةم كةمينة نةتةوةييانة بوونيان هةية و كةسيش ناتواني نكؤلَي لةو حةقيقةتةدا بكات، بؤية ليَرةداو لةدواي وةدةستهيَناني نيمضة سةربةخؤييةكي كوردستاندا جيَطاي خؤيةتي كة ئاوريَكيش لة مافة رِةواكاني ئةم كةمة نةتةوةييانة بدريَتةوة كة خؤي لة مافة سياسي، ريَكخراوةيي، ثةروةردةيي، رِؤشةنبيري…. . هتد دةبينيَتةوة، بةلاَم بة مةرجيَك ثيَداني ئةم مافانةش نةقؤستريَتةوة بؤ بةكارهيَنان لة دذي بةرذةوةنديية سةرةكيةكاني طةلي كورد و دةستكةوتةكاني راثةرين و ئةزمووني ديموكراتي طةلةكةمان و هاندةر نةبيَت بؤ دةست تيَوةرداني دةرةكي و ئيقليمي لة كاروباري سياسي و ئيداري كوردستاندا. ئيَمة ليَرةدا نامانةوص زؤر دريَذة بة باسةكةمان بدةين و لةتةوةرة سةرةكيةكة لابدةين، ضونكة ئةم ثرسة دةرفةت و شويَنيَكي تايبةتي خؤي ثيَويستة بؤ ليَدوان لةسةري، ئةوةي زياتر كة مةبةستي ئيَمة بيَت وةكو (يةكيَتي خويَندكاران و لاواني ثاريَزطاراني كوردستان) لةتةك داواكارية سةرةكيةكانمان بؤ بةكوردي كردني خويَندن و ئاشناكردني خويَندكاران بة زمان و كةلتوور وميَذوو و جوطرافياي كوردستان داواي سيستةمي ثاراستني مافة ثةروةردةييةكانيخويَندكاراني كةمة نةتةوةييةكاني نيَو كوردستانيش دةكةين بؤ خويَندن بةزماني زطماكي خؤيان و لة هةموو لايةنيَكةوة بواري تةواويان بؤ برةخسيَت هةر لةكردنةوةي خويَندنطةي تايبةت بة خؤيان و دابينكردني مامؤستاياني شارةزاو ثسثؤر لةم بوارة وهيَنانةكايةي كةشو هةوايةكي ئازادانة بؤ ثةيرِةوكردني ئةم سيستةمة ثةروةردةيية كةلةطةلَ واقيع و عةقلَ و بيركردنةوةي خويَندكارةكةدا بطونجيَت …. جيَطاي دلَخؤشية كة ئيَستا لة كوردستاندا نموونةي بةر ضاومان هةية، بةرثرسة ثةروةردةييةكان لةم رووةوة كةم تةرخةميان نةكردووة و بايةخي تةواويش دراوة بةو خويَندنطانةي كة ئيَستا خزمةتي كةمة نةتةوةييةكاني كوردستان دةكةن، بةلآم بةداخةوة وةكو ثثيَشتريش باسمان كرد ئةم هةلة قؤستراوةتةوة بؤ ئةوةي هةنديَك دةست تيَوةردان هةبيَت لةنيَو خويَندطاكان يان هةنديَك شتي ناشايستة تيَكةلآو بة ثرؤطرامةكاني خويَندن بكريَت كة نةك هةر سووديان نية بةلَكو زةرةريَكي طةورةش لة دواي خؤي بةجص ديَلَي. بةو هيوايةي هةموو كةم و كورتيةكان ضارةسةر بكريَن و زيادةرِؤييةكانيش بنةبرِبكريَن. بؤ ئةوةي بةرةو ئاسؤيةكي رووناكتر هةنطاو هةلَطرين و هةلَطري ثةيامي بةمةدةني بووني كؤمةلَطاي كوردةواري بين كة تيايدا خؤشطوزةراني و بة ئاشتي ثيَكةوة ذيان بة جوانترين شيَواز رةنط بداتةوة…

حةوتةم:ـ

خويَندني وانةكاني مافي مرؤظ لة قؤناغةكاني خويَندندا.

ئةطةر بة ووردي سةيري وولاَتاني جيهان بة طشتي بكةين و وولآتاني جيهاني سصيةم و رِؤذهةلاتي ناوةراست بة تايبةتي ئةبينين رِؤذانة ليَرةو لةوص و بةبةرضاوي مرؤظ دؤستاني جيهان و ليذنةكاني مافي مرؤظةوة مافةكاني مرؤظ ثيَشيَل ئةكرص و شةرِو كوشتارو تيرؤركردن بووة بة كاريَكي ئاسايي و زؤر بة ئاساني بةسةر ئةنجام دةراني كارة دزيَوةكان دا تيَدةثةريَت و بطرة دةسةلآتداران و ليَثسراوة بالآكان هاوبةشيان ئةكةن، ليَرةدا جيَطاي خؤيةتي دةسةلآتداريَتي عيَراق بة نموونة بهيَنينةوة لةو كاتةوةي بةعسيةكان لة كودةتاكةي تةمووزي 1968دا جلَةوي حوكميان طرتؤتة دةست لةو ماوةيةدا ضةندةها كاري تاوانكاري و جينؤسايديان لة دذي طةلي عيَراقدا ئةنجام داوة بةتايبةتي طةلي كورد كة لةسةر دةستي ئةم رذيَمة درِندةية دووضاري ئةنفال و كيمياباران و رِاطوواستن بووةوةو ئيَستاشي لةطةلَدا بيَت كوردةكاني ذيَر دةسةلآتي حكومةتي بةعس بة تايبةتي لة شاري كةركوك و دةوروبةري رؤذانة لةسةر جيَطاو ريَطاي خؤيان دةرئةكريَن و مولَك و سامانيشيان دةستي بةسةردا ئةطيريَت ئةم كردارةش تةنها ئةوانة ئةطريَتةوة كة ناسنامةي خؤيان لة كوردةوة ئةطؤرِن بؤ عةرةب … ئةم باسة خويَندنةوةي زياتر هةلَدةطريَت ئةطةر دريَذةي زياتري ثص بدةين لةوانةية لة ريَضكة سةرةكييةكةي خؤمان لابدةين، ئيَمة ليَرةدا ئةمانةويَت باس لةوةبكةين كةوا ثيَويستة ئةمرِؤ لة كوردستاندا هةموو تاكيَك بةطشتي و خويَندكاران بة تايبةتي ئاشناي بةندةكاني مافي مرؤظ و رةضاوكردني داواو مافةكاني ثةروةردة بكريَن، ثيَويستة لة قؤناغةكاني خويَندن بايةخيَكي زؤر بدريَتة ئةو مةسةلةيةو كةساني ثسثؤرو شارةزا دةست نيشان بكريَن بؤ ئةوةي بةرنامةيةكي نوصي هةمةجؤر دابرِيَذن و مةسةلةي خويَندني وانةكاني مافي مرؤظ تيَيدا لايةنيَكي سةرةكيبيَت…. . ئيَمة وةكو (يةكيَتي خويَندكاران و لاواني ثاريَزطاراني كوردستان) ويَراي ثةرؤشيمان بؤ ئةو مةسةلةية بةلآم ثيَمان واية هةتا طؤرانكارييةكي بنةرةتي لة ميتؤدةكاني خويَندن دا نةكريَت جاريَك ناتوانين بة تةنيا بايةخ بةو بوارة بدريَت، بؤية ليَرةدا بة دةرفةتي دةزانين كةوا دووثاتي ئةوة بكةينةوة ئةمرِؤ لة هةموو كاتيَك زياترثيَويستة بايةخ بة طؤريني ثرؤطرامةكانيخويَندن بدريَت و خويَندكاراني كورد طؤش بكريَن بة ميَذوو جوطرافيا و فةرهةنط و زماني كوردي لةطةلَ ئةوةشدا و لةتةك ئةم ثرسانةدا ثرسي خويَندني وانةكاني مافي مرؤظ ئةركيَكي سةرةكي سةرشاني هةموو لايةكمانة ضونكة هةموومان دةزانين خويَندكاراني ئةمرؤمان رابةراني دوا رؤذن بؤية ئةطةر لةسةر ئةو بنةما سةرةكييانةي لةسةرةوة باسمان ليَوةي كرد ثةروةردة و طؤش نةكريَن لة ئايندةدا كاردانةوةيةكي سلبي لة دواي خؤياندا بةجص دةهيَلَن و ئةو كاتةش جيَطير بووني ديموكراسي و دروست كردني كؤمةلَطايةكي مةدةني كة مافي هةموو لايةكي تيَدا ثاريَزراو بيَت مةحالَ دةبيَت.

هةشتةم :-

طرنطي دان بة ثةروةردةو خويَندن لة طوندو شارو شارؤضكةكاندا.

طومان لةوة دانية كة ثةروةردةو فيَركردن دوو فاكتةري سةرةكين بؤ ثيَشكةوتني ميللةت و دروست بووني كؤمةلَطةيةكي مةدةني ثيَشكةوتنخواز رادةي خويَندةواريش هةموو كاتيَك ثيَوةري ئاستي هؤشياري بووة.

لة كوردستاني خؤماندا و لةسايةي حكومةتي بةعسدا زؤربةي زؤري طوندو ديَهاتةكاني كوردستان خاثوركراون و خةلَكةكةشي بؤ كؤمةلَطة زؤرة مليَكان رةوانة كراون ئةمة سةرِةرِاي ئةنفال و كيمياباران و بةكارهيَناني كاري توندو تيذي و رووخاندني باري دةرووني خةلًَكةكة لة ناوضةكةدا ئةمانة هةمووي بةلَطةي ئةوةن كوا هيض كاتيَك ئةم رذيَمة بايةخي بة بوارةكاني خويَندن و فيَربوون و تةندروستي و………هتد نةداوة، ئةوةشي كة هةبووة بةثصي ويست و داواي خؤيان و بة ثصيبةرنامةيةكي داريَذراوي خؤيان بوو كة ئةويش هةر لة دذي طةلةكةمان بةكار ئةهات، بةلآم لةدواي راثةريني جةماوةري ئازاري 1991 داو بة هيمةتي بصووضاني حكومةتي هةريَمي كوردستان زؤربةي زؤري ئةو ناوضانة ئاوةدان كرانةوة و خةلَكةكةشي بة ثةرؤشةوة طةرِانةوة سةر زيَدي باب و باثيرانيان، ئةم كارةي حكومةت جيَطاي دةستخؤشي هةموو لايةكمانةبةلآم ئةوةي ثيَويستة هةلَويَستةي لة هةمبةردا بكريَت مةسةلةي طرنط دانة بة ثرؤسةي ثةروةردةي فيَركردن و ناوةندةكاني خويَندن لةو ناوضانة كة تائيَستا وةكو ثيَويست نيية ضةندين طوندي كوردستان كة تا ئيَستا لة خويَندنطة بصبةشن و ئةواني تريش كة خويَندنطةكةيان ليَ كراوةتةوة كةم و كورِيان زؤرة وةكو ثيَويست ئاورِيان ليَنةدراوةتةوة بة تايبةتي نةبووني مامؤستا لةو خويَندنطانةدا بةطرتني هةرة سةرةكي دادةنريَت بؤية ئيَمة وةكو (يةكيَتي خويَندكاران و لاواني ثاريَزطاراني كوردستان) دةخوازين لة حكومةتي هةريَمي كوردستان كةوا ئاوريَك لةو مةسةلةية بدةنةوةو ئيَمةش ضةند ثيَشنياريَك دةخةينة بةردةم وةزارةتي ثةروةردةو ريَكخراوة بيانيةكان و لايةنة ثةيوةندي دارةكاني ئةم مةسةلةية.

يةكةم : كردنةوةي خويَندنطة لة طشت طوندو ديَهاتةكاني كوردستان.

دووةم : دابين كردني كةل و ثةل و ثيَداويستي خويَندنطةكان.

سصيةم : داناني مامؤستاي ثيَويست لةهةموو خويَندطةيةك و بةثصي بةرناميةكي داريَذراوو لةبةر ضاوطرتني ذيان و طوزةراني مامؤستاو زيادكردني مووضةيان.

لة كؤتاييدا هيوادارين ثيَشنيارةكانمان بة سنطيَكي فراوانةوة وةربطيريَت و هةرضي زووة ثةلة بكريَت لة بةجيَطةياندني ئةم ئةركانة بؤ ئةوةي ئوميَديَكي تر ببةخشينة منالَة بيَنازةكاني ئةو ناوضانة وةكةميَك لة ئازارو خةمةكانيان كةم بكةينةوة بة تايبةتيش ئةوانةي كة ئيَستا بواري خويَندنيان بؤ نةرِةخساوة.

نؤيةم :-

هةولأدان بؤ كردنةوةي خويَندنطةي تايبةت بؤ خويَندكارة كةم ئةندامةكان و بةرجةستةكردني ذيان و دوارؤذيَكي باشتر بؤيان.

ئةطةر ئةمرِؤ بة ووردي سةيري كؤمةلَطةي كوردي بكةين دةبينين هةنديَك لة تاكةكاني دوضاري كةم ئةندام بوون هاتوون ئةم دياردةيةش بيَطومان لةخؤوة دروست نةبووة بةلَكو هةنديَكيان هؤكارةكةيان دةطةريَتةوة بؤ هةندص مةسةلةي بؤ ماوةي هةنديَكي تريش رِؤذانة بة هؤي ضةندين كارةساتي دلَتةزيَنةوة يةكيَك لة ئةندامةكاني لةشيان يان زياتر لة دةست دةدةن، بةلآم هؤكاريَكي تري سةرةكي زؤر طرنط هةية كة هةميشة جيَطةي لةياد ضوون نية ئةويش بةهؤي ئةوةي كة كوردستان هةميشة مةنزولأ و ثيَطةي شةرِو ثيَكدادان بووة ئيَستاش لةطةلأ ئةوةي ضةندين كيَلَطةي مينة ريَذ كراوي تيا ماوةتةوة رِؤذانة منالأو ئافرةت و لاو وثير……هتد بة تايبةتي لةديَهاتةكاندا دووضاري رِوداوي مةترسي دارو هةندص جاريش دةبيَتة هؤي طين لةدةست دانيان، ئةمة جطة لة ئاسةوارة خراثةكاني كيمياباراني سةدةي رابردوو هةتا ئيَستا هةر ماوةتةوة.

بؤية ئةمرِؤ ثيَويستة ئاوريَك لة كةم ئةندامةكان بدريَتةوةو لةطشت بوارةكاني ذيان بايةخيان ثصبدرص ووزةو تواناكانيان كةلَكيليَوةربطيريَ و ثيَداويستيةكانيان بؤدابين بكريَت و لة طشت رِوةكاني خويَندن، رؤشنبيري، هونةرو تةندروستي …. هتدوة طرنطي بدريَت بة خوليا و بةرهةمةكانيان كة ئةمةش بة ثلةي يةكةم ئةركي سةر شاني حكومةتي هةريَمي كوردستانة بؤ دابين كردني ذيانيَكي باشتر بؤيان.

 (يةكيَتي خويَندكاران و لاواني ثاريَزطاراني كوردستان) بةوثيَيةي ريَكخراويَكي هةلَقولآوي ناو كؤمةلأ بةطشتيء تويَذي خويَندكاران و لاوان بةتايبةتيية هةر لةسةرةتاي دامةزراندنيةوة دركي بةطرنطيء ثرِبايةخي ئةم مةسةلةية كردووةء لةيةكيَك لةخالَةكاني ئةركة ثيشةييةكاني خؤيدا زؤر بةررووني باس لةمةسةلةي خويَندكارة كةم ئةندامةكان كراوة كةتيايدا هاتووة، ئةبَت خويَندنطةيةكي تايبةت بةخويَندكارة كةم ئةندامةكان بكريَتةوة تاوةكو ئةوانيش وةكو هةموو ئةو خويَندكارانةي كةئيَستا لةناوةندةكاني خويَندن ثةرة بة ثرؤسةي ثةروةردةء فيَركردن ئةدةن ئةوانيش ثةرة بةخؤيان بدةنء هيض طرفتء لةمثةريَك لةبةردةمياندا دروست نةبيَت بؤي ئيَمة وةكو (يةكيَتي خويَندكاران و لاواني ثاريَزطاراني كوردستان) جاريَكي تر جةخت لةسةر هةلَويَستي نةطؤرِي خؤمان دةكةينةوةء ثيَشنياري كردنةوةي خويَندنطةي تايبةت بةخويَندكارة كةم ئةندامةكانيش ئةخةينة بةردةم وةزارةتي ثةروةردةو لايةنة ثةيوةنديدارةكان لةلايةكي ترةوة هاوكاريء هاوسؤزي خؤشمان بؤ هةموو ئةو ريَكخراوانة دوثات دةكةينةوة كةداواي مافة رةواكاني كةم ئةندامان دةكةنء رؤذانة هةولأ دةدةن بؤ ئةوةي خزمةتي زياتري كةم ئةندامان بكةن.