كورد، ڕۆژهه ڵاتی ناڤین، ڕیفراندۆم ... شۆڕش خالید ئاژگه یی

چاره سه رنه كردنی پرسی كورد له ڕۆژهه ڵاتی ناوه راست و نه كردنه وه ی ئه و گرێ كوێرانه ی هه ر له دوای دابه شكردنی خاكی كوردستان، ساڵه هایه بوونه ته هۆی پێشێلكردنی مافه كولتووری، سیاسی و كۆمه ڵایه تیه كانی كوردان، به رده وامی به خشیوه ته تێكۆشان و خه باتی بێ وچانی گه لی كورد له پێناوی وه ده ست هێنانی مافه ڕه واو به ر حه قه كانی، به پێی سروشت و باری سیاسی و جوگرافی ئه و وڵاتانه ی بوونه ته خاوه ن ماڵی كوردو له م به ستێنه یه شدا تائه و ڕاده یه ی داگیركاری رێگه ی پێ دابن ئه و په ڕی وزه و توانا مادی و مه عنه ویه كانی خۆیان بۆ تواندنه وه و قه ڵاچۆڵكردنی كورد ده كار خستوه.

دوای داڕمانی كه مپی سۆسیالیستی و پاشه كشه ی بیرو فه لسه فه و هزرو تیۆرگه لی ماركسیزم لێنینیزمی سۆفیه تی جاران، ڕووخان و هه ڵته كانی دیواری به رلین، سه ر به خویی كۆماره كانی ڕوسیه ی پێشوو و پیاهه ڵشاخێن و به ر پابوونی جه نگ و پێكدادانی خوێناوی له نێوان ڕه گه زو تایفه گه لی یۆگسلاڤیای كۆن و پاشان ده ستێوه ردانی ده ره كی و چاره سه ركردنی پرسگرێكی به ڵكان له لایه ن كۆمه ڵگای نێو ده وڵه تیه وه و له گۆڕنان و به په راوێزكردنی بیرۆكه و پڕه نسیپی ده ستێوه رنه دان له كارو باری ناوه خۆی وڵاتان و ڕزگاری دانیشتوانی ته یمووری رۆژهه ڵات و ده سته به ركردنی مافه كانیان له چوارچێوه ی قه واره یه كی سیاسی دانپیانراودا، گه لی كوردیش له باشوری كوردستاندا به و هیوایه ده یروانیه ئاسۆی به رده می، تابه ڵكو له ژێر ڕوشنایی هاتنه كایه ی بارودۆخی تازه ی نێوده وڵه تی و سیسته می تازه وه، ئاوات و هیڤی و داخوازیه كانی بخاته قۆناغی جێ به جێ كردندا.

وه نه بێ وڵاتانی دراوسێ، جڤاكی نێوده وڵه تی، هاوپه یمانان و "برا عاره به كانمان" له ئه نجوومه نی ‌حوكم ئاگاداری مێژووی پڕ له مه ینه تی و ساڵانی پڕ له تڕاژیدیاو كاره ساتباری كوردان نه بن و كه م تا زۆر ئاشنایه تیان له گه ڵ دیرۆكی چه وسانه وه ی ئه م گه له دابه شكراوه نه بێ، به ڵكو ده زانن گه لی كورد به درێژایی ساڵانی شوومی ده سه ڵاتدارێتی حاكمانی ڕه گه زپه رست و شۆفینی عێراقی، به رده وام كه وتۆته به ر هه ڕه شه ی له ناوبردن و سرینه وه و توانه وه له بۆته ی نه ته وه ی ده سه ڵاتداردا. حاكمانی نه ته وه ی ده سه ڵاتدار هه بیشه بێ په روایانه شه رعیه تیان داوه به وه ی به سه ر كوردیان هێناوه و له م ڕێره وه شدا په نایان بۆ هه موو جۆره شێوازێكی رووبه رووبوونه وه و قه ڵاچۆ كردن بردووه و له ئه نجام دانی هیچ سته مێكی نه ته ویه تی نه سڵه مینه ته وه و ته ڤی یاسا و ده ستوره كانیشیان له كاریگه ری بیری شۆفینیزمی عه ره بی و نه ته وه ی باڵاده ست و براگه وره، دارشتووه و ئه گه ریش له به ڵگه نامه و په یماننامه و یاساكانیش دانیان به بوونی كورد نابێ، یا له ژیر فشار و خه باتی بێ وچانی چه كدارانه ی كوردان بووه، یا ئه وه تا هه وڵیان داوه له م ڕێگایه وه ده نگی حه قوازانه و هه ستی پڕ خرۆشی نه ته وایه تی گه لی كورد كپ و بێ ده نگ بكه ن.

له م سه رده مه شدا و دوای رووخانی رژێمی فاشیستی به عس و هاتنه كایه وه ی ره وشێكی نوێ له عێراق و هه وڵی دامه زراندنه وه و دارشتنه وه ی ئه م وڵاته وێرانه به گوێره ی پڕه نسیپه كانی دیموكراسی و فره یی و پلۆرالیزمی سیاسی، داخوازی فیدراڵی و به رزكردنه وه ی دروشمی پاراستنی یه كپارچه یی خاكی عێراق له لایه ن كورده وه به عێراقچێتی كورد لێك دراوه ته وه وه ك بڵێی ئه وه ی كورد داوای ده كات وه لانانی به شێكی به ر چاوه له مافه بنچینه یی نه ته وایه تیه كانی، كه وه چه ندین ده یه یه هه زاران شه هیدی له پێناو داوه.

جێمز به ڵیۆن به ر پرسی كارو باری مه ده نی به تالیۆنی 404 ی ئه مریكی نیشته جێ له هه ولێر به ر له جه ند هه فته یه ك له دیمانه یه كی رۆژنامه گه ریدا له گه ڵ رۆژنامه ی نیۆ یۆرك تایمزی ئه مریكی گوو تبووی:

كاتێك ئێمه بۆ ئێره هاتین، ڕامان وابوو وڵاتی عێراق ده بێ وه ك یه ك نه ته وه به یه كگرتوویی بمێنێته وه. . . . ئێمه پێمان وابوو ده بووا باروودۆخه كه تا دارشتن و گه ڵا ڵه كردنی ده ستووری نوێی عێراقی هه ر وه ك خۆی بێ ده سكاری بمێنێته وه. . . ده سه ڵاتی هاوپه یمانان به نیازه له هه فته كانی داهاتوودا چه ند لێژنه یه كی سكاڵا بۆ كورده ده ركراوه كانی كه ركووك له شارهكانی كه ركوك، سلێمانی و هه ولێر دامه زرێنێ، چوونكه پێمان وایه گرفتی شاری كه ركوو ك ته نیا له م رێگه یه وه دهێته چاره سه ر كردن.

ناوبراو هه روه ها ئاماژه ی به م راستیه ش دابوو كه وا ئه مریكیه كان ده زانن گه لی كورد له كوردستانی عێراق سته مێكی زۆریان به ده ست سه دام و دارو ده سته كه یه وه چه شتووه، . . لێ كورد ده بێ ئه م ڕاستیه شیان له به ر چاوو بێ و من له لایه ن خپمه وه ئامۆژگاریان ده كه م نه وه كا ئه م ده رفه ته ره خساوه ی هه نووكه هاتۆته پێش له ده ستی نه ده ن واقیع بین بن ئه گینا ئه م ده رفه ته شیان له ده ست ده چێ جا وا باشتره واز له به رز كردنه وه ی سه ر به خۆیی بێنن.

ئه گه ر ئه م بۆ چوونه ته عبیر له ڕاو سه رنجی ده سه ڵاتدارانی ئه مریكی و هاوپه یمانان بێ دهه مبه ر دۆزینه وه ی چاره سه ری یه كجاره كی بۆ كێشه ی كورد و نه مازه پرسی ئاڵۆزی شاری كه ركوكی دڵی كوردستان و گێڕانه وه ی ئه م شاره بۆ باوه شی هه رێمی كوردستان، گه ره كه كوردان به هه موو چین و توێژگه لی كوردستان و به بێ جیاوازی بیرو بۆ چوونه سیاسیه كان و له سه رووشیانه وه پارتی و یهكیه تی پێنگاڤه كانیان زیاتر پته و كه ن و له گه ڵ ڕاگه یاندنی ده ستوورو یاسای به رێوه بردنی ده وڵه ت له لایه ن هاوپه یمانان و ئه نجوومه نی ‌حووكم كار بۆ یه كلا كردنه وه ی پرسی هه ستیاری ناوچه به عه ره ب كراوه كان بخه نه سه روو ی هه موو به رنامه یه كه وه و ئه وله ویه تی پێ ببه خشن.

هه لومه رجی ئێستای نێوده و ڵه تی و ئاشنابوونی گه لان و وڵاتانی جیهان به پرسی كورد و چاره سه ر نه كردن و پشت گوێ خستن و خۆ گێل كردن لێی، كارێكی ئاقڵانه و لۆژیكانه نیه.

دۆستێكی دانماركیم له زانكۆ، كه وا كه م تا زۆر ئاشنایه تی له گه ڵ دۆزی كورد هه یه، له گه رمه ی هه ره شه كانی توركیا بۆ سه ر كوردستانی عێراق رۆژێكیان گوتی من و زۆربه ی هاورێیانمان پێمان وایه گه ره كه كورد له عێراق جیا ببنه وه و شاری كه ركوكێش كه وه به گوێره ی زۆربه ی به ڵگه نامه كانه وه له رووی جوگرافیه وه به شێكه له خاكی كوردستان، بۆ باوه شی كوردستان بگه رێته وه. . . . هه ڵبه ته پرسی كورد ئێستاكه زیاتر له جاران له ئاستی ئه وروو پا ناسراوه و ئه ورووپیه كان پشتگیری و پشته وانی له مافه كانی كورد له هه ر چوار پارچه كه ده كه ن زۆربه یان پێیان وایه كورد ده بۆ ببێته خاوه ن قه واره ی تایبه ت به خۆی و له م مه ینه تیه ڕزگاری بێ.

بۆیه ته ڤگه ری ریفراندۆم دكاری به ر سڤی زۆربه ی پرسیاره ورووژاوه كان بداته وه. . . بزاڤی ریفراندۆم ده توانێ ببێ به ده نگی هه قخوازانه ی گه لی سته م دیده ی كورد و به رز كردنی ده نگی زووڵاڵی دابین كردانی مافی چاره ی خۆ نووسین له چوارچێوه ی عێراقێكی یه گرتوو ی فیدراڵدا و گه یاندنی داواو سكاڵای مه شروو ع بۆ به رده م رێكخراوو ده سگاو حكومه ت و په رله مانه هه ڵبژێردراوو دیموكراسیه كانی جیهانی ئازاد و خاوه ن بڕیار.

ته ڤگه ری ریفراندۆم و كۆی ئیمزا كۆكراوه كان ده توانێ په رده له سه ر زۆربهی ئاواته نهێنیه داپۆشراوه كان و داخوازیه كپ كراوه كانی تاكی كوردی لا بدات و پرسی پێكه وه ژیانی ئاره زوو مه ندانه له گه ڵ عاره بی عێراقی له چوارچێوه ی وڵاتێكی یه كپارچه و فیدراڵ و دیموكرات یه كلا بكاته وه.

کۆتایی. . .

 دانمارك